Ε. Θολούλη, Α. Μαριδάκη- Κασσωτάκη, Λ. Βάρβογλη, Γ.Π. Χρούσος
Ψυχιατρική 2016, 27:89–97
Η συμπόνια είναι στενά συνδεδεμένη με την επιβίωση του ανθρώπου ως θηλαστικό ον και έχει αναπτυχθεί κατά την εξέλιξη του ανθρώπου για τη μείωση του πόνου, τη δημιουργία φιλικών συμμαχιών με άτομα εκτός συγγενικού πλαισίου και για την αντιμετώπιση των εξωτερικών απειλών.
Η συμπόνια φαίνεται ότι επηρεάζει την ικανότητα των ατόμων να αντιμετωπίζουν αρνητικές καταστάσεις στην ζωή τους όπως είναι το στρες και συνδέεται με μειωμένη ψυχοπαθολογία και αυξημένη ευεξία. Η έννοια της συμπόνιας συνδέεται με τον αλτρουισμό και την ενσυναίσθηση και ορίζεται ως η ικανότητα αναγνώρισης του πόνου των άλλων ή του εαυτού η οποία συνοδεύεται από την επιθυμία λήψης δράσης για ανακούφιση από τον πόνο αυτό. Χαρακτηριστικά της συμπόνιας είναι η έκφραση καλοσύνης, σε αντίθεση με την αδιαφορία και την επίκριση, η συνείδηση ενότητας με τους άλλους αντί για την αίσθηση απομόνωσης από τους άλλους και η διατήρηση της επίγνωσης σε συνθήκες που είναι στρεσογόνες αντί για την έμμονη ενασχόληση με αυτές.
Σύμφωνα με τη βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση το στρες ορίζεται μέσα από τρεις διαστάσεις, το αίτιο ή στρεσογόνους παράγοντες όπως μείζονα γεγονότα ζωής ή αρνητικά συμβάντα της καθημερινότητας, τον τρόπο αντίληψης του στρες που εκδηλώνεται μέσα από γνωσιακές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις και τη φυσιολογική απάντηση του οργανισμού στην προσπάθεια επίτευξης της ομοιόστασης.
Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να εξετάσει το ρόλο της συμπόνιας για τον εαυτό και τους άλλους, σε σχέση με τα στρεσογόνα γεγονότα και το αντιλαμβανόμενο στρες σε δείγμα φοιτητών. Οι συμμετέχοντες ήταν 280 προπτυχιακοί φοιτητές από δύο Ελληνικά πανεπιστήμια.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι φοιτητές που είχαν βιώσει περισσότερα στρεσογόνα γεγονότα το διάστημα του τελευταίου χρόνου ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα αντιλαμβανόμενου στρες και ήταν λιγότερο συμπονετικοί με τον εαυτό τους. Η συμπόνια για τον εαυτό σχετιζόταν με λιγότερο αντιλαμβανόμενο στρες.
Επιπλέον, τα αυξημένα επίπεδα αντιλαμβανόμενου στρες που οφείλονται στην επιβάρυνση από στρεσογόνα γεγονότα, εξηγούνται εν μέρει από την έλλειψη συμπόνιας για τον εαυτό.
Οι φοιτητές που ανέφεραν περισσότερα στρεσογόνα γεγονότα ζωής είχαν σημαντικά υψηλότερη συμπόνια για τους άλλους σε αντίθεση με τον εαυτό τους, ενώ δε βρέθηκε σημαντική συσχέτιση της συμπόνιας για τους άλλους με το αντιλαμβανόμενο στρες.
Καθώς η συμπόνια δεν είναι ένα σταθερό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας αλλά μια δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί, προτείνεται ότι η καλλιέργεια της συμπόνιας για τον εαυτό μπορεί να έχει προφυλακτική δράση στην αντίληψη του στρες και στην αντιμετώπιση των στρεσογόνων γεγονότων της ζωής. Επιπλέον, προτάθηκε ότι είναι σημαντικό να εξετασθεί η σχέση της συμπόνιας για τους άλλους με θετικά χαρακτηριστικά όπως η αίσθηση συνοχής, η ικανοποίηση από τη ζωή και η αποδοχή κοινωνικής υποστήριξης που ενισχύουν έμμεσα την ανθεκτικότητα στο στρες.
Τα παραπάνω αποτελέσματα καταδεικνύουν τη σημασία της περαιτέρω διερεύνησης του ρόλου της συμπόνιας στην αντιμετώπιση του στρες σε ποιοτικές, διαχρονικές και τυχαιοποιημένες κλινικές έρευνες. Προτείνεται ότι η ικανότητα εκδήλωσης συμπόνιας είναι ένας εναλλακτικός μηχανισμός αντιμετώπισης των στρεσογόνων πηγών και του στρες αντί για την αντίδραση μάχης – φυγής που έχει διαμορφωθεί κατά την εξέλιξη του ανθρώπου.
Μπορείτε να διαβάσετε το πλήρες άρθρο στο περιοδικό της ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΔΩ.